Nguồn: https://www.spectator.co.uk/article/the-intellectual-legacy-of-pope-benedict-xvi
-------DI SẢN TRÍ TUỆ CỦA ĐỨC GIÁO HOÀNG BENEDICTO XVI
Vì những lý do khá phức tạp để giải thích, trong thời gian hoàn thành bằng tiến sĩ tại Đại học Đức ở Rome vào những năm 1990, tôi thường dùng bữa sáng với người mà lúc ấy còn là Hồng y Ratzinger vào mỗi sáng thứ Năm trong suốt gần ba năm. Những cuộc gặp gỡ ấy ban đầu thường khá khó khăn bởi vì, mặc dù Đức Hồng y luôn lịch sự, nhưng ngài không hề có thói quen nói chuyện vãn và khá vô vọng trong việc bắt chuyện bình thường. Hồng y Ratzinger là một người rất nhút nhát và không dễ dàng giao tiếp.
Do đó, trong những bữa sáng như vậy, tôi sẽ lôi kéo ngài nói về thần học - và lúc ấy ngài bỗng sống động hẳn lên. Tôi đang viết một luận án về nhà thần học vĩ đại người Đức là Karl Rahner, cũng là một nội dung mà Hồng y Ratzinger đã từng giảng dạy, và vì vậy thật dễ dàng lôi để lôi kéo ngài vào cuộc trò chuyện thần học về các chủ đề của Rahner. Hồng y Ratzinger, trên hết, là một nhà trí thức. Về bản chất, ngài là một học giả - nhưng còn hơn cả một học giả. Theo tôi, ngài là một trong những nhà tư tưởng vĩ đại cuối cùng của thế kỷ 20.
Hồng y Ratzinger thuộc về giai đoạn nở rộ của thần học Công giáo vào giữa thế kỷ 20 - khi Giáo hội may mắn có được một nhóm các nhà thần học và triết gia lỗi lạc, những người đã dẫn dắt và hướng dẫn Giáo hội vượt qua sự thay đổi xã hội sâu sắc đã quét qua châu Âu sau cuộc đại chiến thế giới lần thứ hai và là những người đã giúp định hình Giáo hội hiện đại sau Công đồng Vatican II. Với những tên tuổi như Maritain, Gilson, Lonergan, Rahner, von Balthasar, Congar, De Lubac, Hồng y Ratzinger đều có biết và đã từng làm việc với họ.
Và cũng giống như nhiều người trong số họ, Hồng y Ratzinger là một người đa tài. Ngài có kiến thức bách khoa toàn thư về văn hóa thế giới, về văn học, kinh thánh và nghệ thuật. Ngài chơi được tất cả các bản sonata dành cho piano của Mozart, trong đó có nhiều bản ngài đã thuộc lòng.
Mãi về sau, khi làm việc trong Bộ Giáo lý Đức tin, tôi đã dạy một khóa học tại Đại học Gregorian ở Rome, dựa trên tác phẩm nổi tiếng của Ngài dưới tên gọi Giới thiệu về Kitô giáo mà bất kỳ ai đã đọc nó đều biết, chỉ là một bản giới thiệu nhẹ nhàng về Kitô giáo. Tôi đã chọn tác phẩm này bởi vì tôi đã được thuyết phục, và vẫn thấy như vậy, rằng trong tác phẩm đầu tay này của ngài, người ta có thể nhìn thấy dấu hiệu của sự xuất sắc thực sự. Có rất ít các nhà tư tưởng ở bất kỳ thời đại nào thực sự có điều gì đó mới mẻ để nói - và Hồng y Ratzinger chính là một trong số ít những nhà tư tưởng thực sự đó.
Thật không may (xét theo một cách nào đó) sự phát triển về trí tuệ của Ratzinger đã bị cắt ngắn khi Giáo hoàng Paul VI bổ nhiệm ngài làm Tổng Giám mục Munich vào năm 1977. Hồng y Ratzinger không bao giờ muốn trở thành giám mục và ngài không bao giờ tìm kiếm sự thăng tiến trong giáo hội. Vì tính nhút nhát của mình, ngài không bao giờ thích khía cạnh xã hội của việc trở thành một giám mục và thời gian trôi qua, ngài nhận thấy những tai tiếng xung quanh đã làm cho mình thật đau đớn.
Nhưng Ratzinger là một người của Giáo hội, và ngài đã làm những gì được yêu cầu - vì vậy, ba năm sau, khi Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đề nghị ngài trở thành Tổng trưởng Bộ Giáo lý Đức tin, ngài đã đồng ý ngay lập tức. Trong vai trò này, nhiệm vụ của Hồng y Ratzinger là xây dựng đức tin Công giáo và làm rõ ranh giới của tư tưởng Công giáo và ngài đã làm điều này với sự rõ ràng và sáng suốt vô song. Đôi khi, nhiệm vụ của ngài là nói những điều không được nhiều người ưa chuộng và điều đó gây khó chịu cho những người theo chủ nghĩa tư tưởng đang thịnh hành vào thời ấy. Nhưng đó là công việc của ngài và ngài đã làm điều đó với sự ân cần và nhân hậu nhất có thể có trong vai trò đó.
Thật không may, trong những năm qua, nhiều nhà bình luận, những người không thể tham gia vào cuộc tranh luận hoặc đối thoại thực sự về những vấn đề như vậy, chỉ đơn giản là dùng đến lời nói xúc phạm, và do đó, bức tranh biếm họa đã xuất hiện trên các phương tiện truyền thông về 'Hồng y Panzer [Panzer trong tiếng Đức có nghĩa là "áo giáp"], người cai trị Giáo hội' bằng nắm đấm sắt trong chiếc găng tay nhung. Đối với chúng tôi, những người biết ngài, bức tranh biếm họa này hoàn toàn trái ngược với thực tế đến mức nó đã và đang trở thành nên lố bịch. Hồng y Ratzinger, giống như nhiều trí thức chân chính, rất tự tin vào ý kiến của mình và luôn tò mò muốn hiểu ý kiến của người khác. Ngài luôn cởi mở để thảo luận và không bao giờ từ chối cơ hội tranh luận. Trong tất cả những gì tôi biết về ngài và trong tất cả những năm làm việc với ngài, tôi chưa một lần thấy ngài trở nên bối rối hoặc hung hăng. Ngài không bao giờ lên mặt ta đây trong cuộc thảo luận, và ý tưởng về việc Ratzinger cao giọng với người khác quả là vô lý đối với những ai biết ngài.
Tôi chưa bao giờ gặp một ai thực sự biết Hồng y Ratzinger mà lại không yêu mến ngài. Tôi đã học tiếng Đức tại Munich vào những năm 1980 và khá ngạc nhiên trước tình cảm mà những người dân của thành phố rất thế tục đó dành cho ngài. Tại Đại học Đức ở Rome vào những năm 1990, tôi đã bị choáng ngợp bởi việc có hàng trăm khách hành người hương Đức đến vào thứ Năm hàng tuần để được cử hành thánh lễ với ngài lúc 7 giờ sáng. Khi tôi đến Bộ Giáo lý Đức tin vào những năm 2000, tôi thấy ngài được mọi người đối xử một cách gần như tôn kính; cả giáo triều kính trọng ngài vì tính chính trực, trung thực và thông minh của ngài.
Ngài là một người có đức tin sâu sắc. Các tác phẩm tâm linh của ngài (bao gồm Tìm kiếm nước trời, Giáo điều và giảng thuyết, Tìm kiếm khuôn mặt của Chúa, và Người phục vụ niềm vui của bạn) rất đẹp bởi vì chúng xuất phát từ kinh nghiệm của ngài về tình yêu của Chúa và sự hiểu biết sâu sắc của ngài về thánh thư.
Nhưng trên hết di sản của Hồng y Ratzinger là về trí tuệ - ngài là một nhà thần học có ảnh hưởng tại Công đồng Vatican II; ngài ham gia vào cuộc tranh luận về niềm tin và lý trí, ủng hộ giá trị của đức tin trong thời đại mà chủ nghĩa tương đối đã bám rễ vào cuộc sống; và ngài đã cố gắng tập trung lại vào việc chú giải kinh thánh Công giáo thông qua một lăng kính mới (xem bộ sách Chúa Jesus người Nazareth gồm ba tập của ngài). Cuối cùng, thông qua tất cả các công trình thần học của mình, ngài đã tìm cách cho thấy Chúa Giêsu Kitô là trung tâm của mọi sự và đưa ra phương hướng cũng như một chân trời rộng lớn hơn cho con người trong một thời đại bị bao vây bởi sự tầm thường hóa cuộc sống và việc liên tục hạ thấp con người thành một thứ gì đó thấp kém hơn những gì Đức Kitô đã mặc khải rằng chúng ta có thể trở thành.
Sự đóng góp của Hồng y Ratzinger cho đời sống của Giáo hội là rất lớn. Ngài không phải là một nhà quản trị giỏi và giống như tất cả chúng ta, ngài đã phạm sai lầm. Nhưng ngài là một người thực sự vĩ đại, và sự ra đi của ngài thực sự là một mất mát cho thế giới và cho Giáo hội.
------
Cha Patrick Burke là linh mục quản xứ tại Tổng giáo phận St Andrews và Edinburgh.
(PA dịch)
