TRONG THỜI ĐẠI TRÍ TUỆ NHÂN TẠO, ĐIỀU GÌ LÀM NÊN SỰ ĐỘC ĐÁO CỦA CON NGƯỜI? (PHẦN 1/2)

VẤN ĐỀ (9): TRONG THỜI ĐẠI TRÍ TUỆ NHÂN TẠO, ĐIỀU GÌ LÀM NÊN SỰ ĐỘC ĐÁO CỦA CON NGƯỜI? (PHẦN 1/3)

Joshua Rothman

Phương Anh dịch và viết lời dẫn

----------

DẪN

Sự phát triển với tốc độ thần kỳ của trí tuệ nhân tạo trong thời gian vừa qua đã khiến nhiều người đặt câu hỏi, liệu con người có gì là độc đáo khi dường như tất cả những gì làm nên khả năng của con người đều có thể được thay thế bởi máy móc. Bài viết rất thú vị dưới đây đặt ra vấn đề về bản chất và phẩm giá thực sự của con người, và kết luận:

"Chúng ta nên nhìn nhận khả năng của AI là mạnh mẽ, nhưng không bao giờ thực sự giống con người. Chúng ta nên thoải mái hơn khi khẳng định rằng bản chất con người là không thể thay thế, và nên tự hào về thực tế rằng chúng ta phải khó khăn để có thể để định nghĩa bản chất ấy."

Nhưng cái bản chất mà tác giả cho rằng chúng ta đang phải khó khăn để định nghĩa ấy, nó là cái gì thế? Trong niềm tin Kitô giáo, chúng ta tin rằng con người được tạo dựng theo hình ảnh của Thiên Chúa (Imago Dei), và sự sống của con người trên trần thế này hoàn toàn nằm trong kế hoạch của Thiên Chúa. có mục đích cao cả trong kế hoạch của Thiên Chúa.

Dù AI có thể bắt chước nhiều kỹ năng và thậm chí tạo ra những điều tưởng như chỉ con người mới làm được, nhưng nó không thể có tình cảm, ý thức đạo đức, hay khả năng quyết định dựa trên tình yêu và lòng nhân từ. Trong một thế giới ngày càng phụ thuộc vào công nghệ, chúng ta càng cần nhìn lại giá trị cốt lõi của con người, không chỉ qua những gì chúng ta làm, mà qua phẩm giá nội tại của chúng ta, được Thiên Chúa trao ban và gìn giữ.

----------

"Hơn bao giờ hết, chúng ta đang phải đối mặt với thách thức trong việc định nghĩa giá trị của con người." Joshua Rothman

Mới đây, tôi đi cắt tóc và anh thợ cắt tóc kể cho tôi câu chuyện về trí tuệ nhân tạo. "Thật không thể tin được", anh ấy nói. "Tôi mới dùng AI để viết một bài thơ sinh nhật tặng cô con gái. Tôi đưa ý tưởng tôi muốn viết cho AI, nhưng tôi không biết cách gieo vần cho tốt, vì vậy AI đã viết tất cả. Khi con bé đọc bài thơ, nó rất cảm động và đã khóc! Sau đó, con bé còn đưa cho bạn của nó, cô bạn này người rất thông minh, và tôi nghĩ, “Thôi chết rồi, con bé sẽ nhận ra bài thơ này là do máy viết." Anh ta ngừng lại, thoăn thoắt đưa kéo bấm những lọn tóc cho đều, rồi tiếp. "Con bé không hề nhận ra nhé.”

Mọi người trong tiệm cắt tóc đều cười, dù có vẻ hơi kém thoải mái. Viết những bài thơ khiến con gái bạn khóc—nào, hãy thêm điều đó vào danh sách những điều vốn từng là khả năng độc đáo của (một số) con người, nhưng giờ thì không còn đúng nữa. Trí tuệ nhân tạo ngày nay hệ thống có thể làm thơ, viết code, viết các bài luận và truyện cười với chất lượng ở mức chấp nhận được, thực hiện các cuộc trao đổi hữu ích về kinh tế, chủ nghĩa hiện sinh và Trung Đông; và thậm chí thực hiện một số công đoạn trong nghiên cứu khoa học, chẳng hạn như lập kế hoạch thí nghiệm, đưa ra dự đoán và giải thích kết quả. Trí tuệ nhân tạo cũng có thể đưa ra phán đoán về các tình huống phức tạp—mô hình giao thông, đầu tư—với tốc độ siêu phàm. Trên thực tế, chúng ta vẫn chưa biết hết khả năng của AI. Các công ty công nghệ lớn nhất đang chạy đua phát triển các ứng dụng AI mới, một phần cũng là để tìm hiểu giới hạn cuối cùng của các tiềm năng ấy.

Có vẻ như danh sách những khả năng của AI sẽ chỉ có thể ngày càng dài ra—và do đó, con người ngày càng được thúc đẩy để trả lời câu hỏi: Thực ra con người có những tài năng gì nhỉ? Trước đây, các nhà thần học và triết học đã so sánh chúng ta với các loài động vật khác để từ đó xác định con người vượt trội hơn loài vật ở những điểm nào. Giờ đây, thứ tự trong bảng xếp hạng không những đã thay đổi mà còn bị đảo lộn hoàn toàn một cách bất ngờ.

Trong một số trường hợp, chúng ta thực sự ngưỡng mộ tài năng của AI (chẳng hạn, không thể có bất cứ ai có khả viết lách cách trôi chảy và nhanh chóng đến kinh ngạc như AI). Trong những trường hợp khác, chúng ta phát điên vì sự ngu ngốc của nó (không ai khuyên bạn nên hình thành thói quen ăn "ít nhất một hòn đá nhỏ" mỗi ngày, như ứng dụng AI của Google đã trả lời tôi cách đây không lâu khi tôi hỏi "Mỗi ngày tôi nên ăn bao nhiêu hòn đá nhỉ?"). Và trong nhiều trường hợp khác nữa, chúng ta thực sự bối rối trước sự khác biệt về cách suy luận của trí tuệ nhân tạo và của con người. AI không biết yêu, nhưng nó vẫn có thể đưa ra ý tưởng về tình yêu; nó không phải nghệ sĩ, nhưng nó vẫn có thể (có lẽ vậy) tạo ra những tác phẩm nghệ thuật; trước một quyết định hệ trọng, nó không có khả năng dằn vặt vì đắn đo chọn lựa, nhưng nó vẫn đưa ra được quyết định. Chúng ta biết rõ rằng có những khác biệt rõ rệt giữa con người và một cái máy tính biết suy nghĩ, nhưng để xác định những điểm khác biệt lại không dễ dàng một chút nào.

Tuy nhiên, câu hỏi trừu tượng này lại có những ý nghĩa vô cùng thực tế. Khi trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh, ngày càng có nhiều điều phụ thuộc vào khả năng diễn đạt giá trị của chính chúng ta. Có vẻ như chúng ta đang ở ngưỡng cửa của một thế giới mà trong đó mọi loại người lao động—giáo viên, bác sĩ, nhà văn, nhiếp ảnh gia, luật sư, lập trình viên, nhân viên văn phòng, v.v.—sẽ bị thay thế hoặc ở một mức độ nào đó bị gạt ra ngoài lề bởi những ứng dụng AI. Khi AI vào cuộc, liệu điều gì sẽ bị mất đi?

Trong cuốn sách “AI Snake Oil: What Artificial Intelligence Can Do, What It Can’t, and How to Tell the Difference”, (tạm dịch: Dầu rắn thời trí tuệ nhân tạo: AI làm được gì và không làm được gì, và làm sao có thể phân biệt với trí tuệ loài người) hai nhà khoa học máy tính là Arvind Narayanan và Sayash Kapoor đã tiếp cận câu hỏi ở cấp độ thực tế. Họ thúc đẩy sự hoài nghi và lập luận rằng thuật ngữ “trí tuệ nhân tạo” như một thuật ngữ bao trùm như hiện nay có thể làm bình phong cho các công nghệ kém hiệu quả.

“Hãy tưởng tượng ở vũ trụ khác nơi con người không có từ ngữ để chỉ các hình thức vận chuyển khác nhau, chỉ sử dụng một danh từ chung chung là “‘phương tiện giao thông’”, các tác giả viết. Một thế giới như vậy sẽ chứng kiến ​​“những cuộc tranh luận triền miên về việc ‘phương tiện giao thông’ có thân thiện với môi trường hay không, mà không ai nhận ra rằng một bên đang nói về xe đạp còn bên kia đang nói về xe tải”. Tương tự như vậy, theo các tác giả, thuật ngữ “trí tuệ nhân tạo” cũng bao gồm nhiều công nghệ khác nhau với nhiều cấp độ năng lực khác nhau.

Narayanan và Kapoor đặc biệt cảnh giác với trí tuệ nhân tạo dự báo, vốn được thiết kế để đưa ra dự đoán về tương lai. Không giống như AI tạo sinh — là công nghệ tương đối mới được sử dụng trong ChatGPT và các công nghệ tương tự — AI dự báo đã được tích hợp vào cuộc sống của chúng ta ở mức độ đáng ngạc nhiên. Các phòng ban nhân sự sử dụng AI để góp phần dự đoán ứng viên nào sẽ thành công trong công việc; các bệnh viện sử dụng AI để giúp quyết định ai nên được trả về nhà hoặc được chấp nhận nhập viện. Điều đáng nói là các hệ thống AI dự đoán hầu như không bao giờ được kiểm tra nghiêm ngặt và độc lập; khi thực sự được kiểm tra, chúng thường không đạt.

Narayanan và Kapoor kể lại những phát hiện của các nhà nghiên cứu đang điều tra một hệ thống AI có tên là Retorio, hệ thống này tuyên bố có thể dự đoán hành vi trong công việc trong tương lai và do đó là hiệu suất, bằng cách phân tích các cuộc phỏng vấn video với các ứng viên xin việc. Hóa ra, việc đeo kính hoặc khăn quàng cổ, ngồi trước một số giá sách hoặc gửi sơ yếu lý lịch dưới dạng PDF có thể thay đổi đáng kể điểm số của ứng viên. "Nhưng rõ ràng việc đeo kiếng đâu có làm thay đổi khả năng làm việc của một người", các tác giả viết. Vì vậy, theo các tác giả, hệ thống này chính là dầu rắn thời AI vậy.

__________

Nguồn: New York Times (bài và ảnh)

Link:https://www.newyorker.com/culture/open-questions/in-the-age-of-ai-what-makes-people-unique